Một Loài Chim Di cư Quý Hiếm Được Ghi Nhận tại Việt Nam: Hy Vọng Mới Cho Sự Bảo Tồn
Trong một phát hiện đáng khích lệ cho nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học, các nhà nghiên cứu từ Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga đã ghi nhận sự xuất hiện của Sẻ đồng ngực vàng (Emberiza aureola), một loài chim di cư quý hiếm đang bên bờ tuyệt chủng ngoài tự nhiên, tại Việt Nam. Vào tháng 5/2025, trong một đợt khảo sát khu hệ chim tại đảo Ba Mùn, thuộc Vườn Quốc gia Bái Tử Long, tỉnh Quảng Ninh, hai cá thể của loài này đã được phát hiện. Phát hiện này không chỉ là một tin vui cho cộng đồng bảo tồn mà còn chỉ ra rằng hệ sinh thái tại khu vực Đông Bắc Việt Nam vẫn còn giữ được những điều kiện sinh cảnh phù hợp cho các loài chim hoang dã trong mùa di cư.
Sẻ đồng ngực vàng, một thành viên của họ Sẻ đồng (Emberizidae), có phân bố chủ yếu tại khu vực Á – Âu. Trước đây, loài chim này từng có số lượng quần thể lên tới hàng chục triệu cá thể, nhưng đã trải qua sự suy giảm đáng kể hơn 90% trong vòng 40 năm qua. Các nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm này bao gồm săn bắt trái phép, mất sinh cảnh và biến đổi đất nông nghiệp. Do tình trạng suy giảm nghiêm trọng, Sẻ đồng ngực vàng đã được xếp vào nhóm Cực kỳ nguy cấp (CR) trong Sách Đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) từ năm 2017.
Ở Việt Nam, Sẻ đồng ngực vàng được coi là một loài chim trú đông rất hiếm gặp. Chúng thường di cư qua các khu vực Tây Bắc, Đông Bắc, Trung Trung Bộ và Nam Bộ. Loài này ưa thích sinh cảnh mở như trảng cỏ, đồng ruộng, rừng ngập mặn hoặc vùng cây bụi gần nguồn nước, và có thể sinh sống ở độ cao lên đến 1.730m. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, số lượng cá thể ghi nhận được ở nước ta ngày càng thưa thớt, cho thấy sự suy giảm nghiêm trọng của loài này không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới.
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm của Sẻ đồng ngực vàng là nạn săn bắt để làm món ăn “đặc sản”, đặc biệt tại các quốc gia nằm trên tuyến di cư. Ngoài ra, việc thu hẹp diện tích rừng, chuyển đổi đất nông nghiệp, và ô nhiễm môi trường sống cũng góp phần làm mất nơi cư trú và gây áp lực lên sự tồn tại của loài chim này. Để đối phó với tình trạng này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 04/CT-TTg ngày 17/5/2022, yêu cầu thực hiện các giải pháp cấp bách nhằm bảo vệ các loài chim hoang dã, di cư tại Việt Nam – trong đó có Sẻ đồng ngực vàng.
Sự hiện diện của Sẻ đồng ngực vàng tại Việt Nam không chỉ là một tín hiệu quan trọng cho nỗ lực bảo tồn của loài này mà còn đóng vai trò mắt xích quan trọng trong chuỗi thức ăn tự nhiên, góp phần duy trì cân bằng sinh thái. Việc bảo vệ loài chim quý hiếm này cũng giúp ngăn chặn sự suy thoái của các hệ sinh cảnh quan trọng – đồng thời thúc đẩy ý thức cộng đồng trong việc bảo vệ động vật hoang dã, chống lại các hoạt động khai thác và buôn bán trái phép.
Là một loài di cư xuyên lục địa, việc bảo vệ Sẻ đồng ngực vàng không thể là nỗ lực đơn lẻ của một quốc gia. Việt Nam hiện đang đóng vai trò là điểm trú đông và hành lang di cư của loài này, do đó việc duy trì hệ sinh thái tự nhiên, đặc biệt tại các vườn quốc gia và khu bảo tồn, là yếu tố then chốt trong chương trình bảo tồn chung. Thông qua việc bảo vệ và nghiên cứu loài chim này, chúng ta không chỉ góp phần vào bảo tồn đa dạng sinh học toàn cầu mà còn thể hiện trách nhiệm của Việt Nam trong việc bảo vệ các loài động vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng.