Thị trường chứng khoán Việt Nam hiện đang đứng trước ngưỡng cửa quan trọng: nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi. Quá trình này đã được nỗ lực thực hiện trong nhiều năm qua và đang dần đi đến giai đoạn cuối. Mới đây, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68/2024, một bước tiến quan trọng trong việc đáp ứng các tiêu chí của FTSE Russell – tổ chức đánh giá và phân loại thị trường chứng khoán trên toàn cầu.

Thông tư này cho phép áp dụng cơ chế giao dịch không yêu cầu ký quỹ đối với nhà đầu tư nước ngoài, giải quyết một trong những vướng mắc lớn được cho là rào cản khiến thị trường chứng khoán Việt Nam chưa đạt được nâng hạng. Sự thay đổi này đã tạo ra một làn gió mới, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài. Dòng vốn ngoại đã tăng trưởng mạnh mẽ với giá trị mua ròng tăng lên trong những tháng gần đây, cho thấy niềm tin của nhà đầu tư đang dần được củng cố.

Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu nâng hạng và thu hút các quỹ đầu tư lớn, chất lượng của các doanh nghiệp niêm yết cần được cải thiện đáng kể. Đặc biệt, các khía cạnh như tính minh bạch, năng lực công bố thông tin và thực hành ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) cần được chú trọng. Các doanh nghiệp cần thực hiện rà soát và điều chỉnh hoạt động của mình, tập trung vào ngành nghề kinh doanh chính, điều chỉnh giấy đăng ký kinh doanh và mã ngành nghề để tăng tỉ lệ sở hữu nước ngoài và nâng cấp chất lượng quản trị.

Các chuyên gia nhận định rằng nâng hạng thị trường chứng khoán không chỉ là một mục tiêu ngắn hạn mà cần sự chuẩn bị lâu dài và bền vững. Cải thiện chất lượng “hàng hóa” trên thị trường, nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhà đầu tư nước ngoài là yếu tố then chốt. Đồng thời, việc áp dụng các tiêu chuẩn ESG không còn là một sự lựa chọn tự nguyện mà đã trở thành điều kiện tiên quyết giúp các doanh nghiệp niêm yết có thể tiếp cận với dòng vốn đầu tư nước ngoài.

Hướng tới tương lai, các doanh nghiệp cần phát triển theo hướng chuyên sâu hơn, không chỉ tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn mà còn hướng tới phát triển bền vững và các yếu tố phi tài chính. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng được yêu cầu của nhà đầu tư mà còn đảm bảo sự phát triển lâu dài và bền vững.

Về khả năng nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam, các chuyên gia dự báo rằng khả năng được nâng hạng ngay trong tháng 9-2025 là 70%, trong khi khả năng phải lùi đến tháng 3-2026 là 30%. FTSE Russell cần thêm thời gian để đánh giá mức độ ổn định của hệ thống và khả năng xử lý lỗi giao dịch. Với sự chuẩn bị tích cực và nỗ lực không ngừng trong việc cải thiện chất lượng của các doanh nghiệp cũng như thị trường, hy vọng rằng thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ sớm đạt được mục tiêu nâng hạng và thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài.

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang bước vào giai đoạn quyết định trong lộ trình nâng hạng, mở ra cơ hội thu hút dòng vốn quốc tế lớn và dài hạn. Đây không chỉ là một bước tiến chiến lược nhằm tăng cường minh bạch và nâng cao năng lực thị trường tài chính, mà còn góp phần vào phát triển kinh tế bền vững.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đang khẩn trương triển khai quá trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam. Theo bà Phạm Thị Thùy Linh, Trưởng ban Phát triển thị trường chứng khoán, UBCKNN đã và đang rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp lý để giải quyết các vướng mắc trong việc xem xét nâng hạng.

Một trong những giải pháp quan trọng là hệ thống giao dịch không yêu cầu có đủ tiền ngay thời điểm đặt lệnh (NPF) đã được triển khai tại 10 công ty chứng khoán và 10 ngân hàng lưu ký. Hệ thống này đã đạt hơn 90.000 giao dịch với giá trị hơn 20.000 tỷ đồng. Tỷ trọng giá trị giao dịch theo cơ chế NPF chiếm khoảng 50% giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài.

Bà Linh cho biết, kỳ đánh giá tháng 9 của FTSE Russell là kỳ đánh giá chính thức. Nếu được đánh giá tốt, Việt Nam có thể được đưa vào danh sách các thị trường mới nổi thứ cấp. Về mặt pháp lý, Bộ Tài chính đã ban hành các giải pháp để đáp ứng đầy đủ 9 tiêu chí của tổ chức xếp hạng FTSE Russell.

Tuy nhiên, chuyên gia kinh tế Phạm Lưu Hưng, Kinh tế trưởng kiêm Giám đốc Trung tâm Phân tích và Tư vấn đầu tư SSI, lưu ý rằng quá trình nâng hạng không chỉ mở ra cơ hội mà còn tiềm ẩn những thách thức. Ông Hưng dẫn chứng trường hợp của Pakistan, UAE hay Hy Lạp, những quốc gia dù được nâng hạng nhưng không đạt được mức tăng trưởng như kỳ vọng.

Ông Hưng cũng nhấn mạnh rằng, sau khi được nâng hạng, Việt Nam cần có thêm câu chuyện phát triển để tận dụng được cơ hội này. Trong 3 năm qua, khối ngoại đã bán ròng từ 4 đến 5 tỷ USD. Nếu Việt Nam tạo dựng được sức hấp dẫn của thị trường và câu chuyện tăng trưởng đủ mạnh, dòng vốn ngoại quay trở lại sẽ có quy mô lớn hơn rất nhiều.

Đồng tình với quan điểm trên, ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC), cho biết Việt Nam đang phấn đấu nâng hạng nhằm thu hút nhà đầu tư nước ngoài, nhưng điều quan trọng hơn là duy trì sự ổn định của thị trường. Việc nâng hạng rồi tụt hạng là chuyện bình thường.

Trong thời gian tới, UBCKNN sẽ tập trung vào các giải pháp trọng tâm, bao gồm gỡ nút thắt về tỷ lệ sở hữu nước ngoài (room ngoại) và triển khai các sản phẩm mới như trái phiếu xanh, sản phẩm theo xu hướng ESG. Ủy ban cũng sẽ phối hợp với các bộ, ngành rà soát, giảm thiểu các ngành nghề kinh doanh có giới hạn sở hữu nước ngoài, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp chủ động tinh gọn ngành nghề đăng ký để mở rộng ‘room’ cho nhà đầu tư ngoại.