Trường hợp viêm thượng củng mạc mắt do ký sinh trùng chui vào tổ chức dưới kết mạc vừa được các bác sĩ khoa Mắt – Bệnh viện Việt Nam – Thụy Điển Uông Bí (Quảng Ninh) tiếp nhận và điều trị thành công. Người bệnh là một phụ nữ 67 tuổi, ở phường Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh, đến khám tại bệnh viện do mắt phải đỏ và cộm khó chịu trong khoảng 20 ngày.

Qua thăm khám, các bác sĩ nhận định người bệnh bị viêm thượng củng mạc mắt phải, đồng thời có một dải màu trắng mảnh dưới kết mạc, không di động. Các bác sĩ nghi ngờ là ký sinh trùng, nằm ngay tại tổ chức viêm. Người bệnh được chỉ định làm thủ thuật lấy dị vật dưới kết mạc. Quá trình can thiệp ghi nhận có một con giun dài khoảng 4cm, đã chết, nằm dưới lớp kết mạc nhãn cầu tại vị trí viêm thượng củng mạc.

Người bệnh sau đó được nhập viện điều trị, để tầm soát nhiễm ký sinh trùng các cơ quan khác. Rất may chưa phát hiện thêm ổ nhiễm khuẩn khác. Sau can thiệp, người bệnh được dùng kháng sinh, chống viêm và thuốc diệt ký sinh trùng, tình trạng mắt cải thiện rõ rệt, không ghi nhận tổn thương sâu. Mẫu giun được gửi xét nghiệm định danh, đồng thời xét nghiệm máu xác định được ký sinh trùng lấy ra khỏi mắt người bệnh là giun đũa chó, mèo.

Các bác sĩ cảnh báo, giun đũa chó, mèo thường sống ký sinh trên vật chủ là chó, mèo và có thể lây sang cho con người qua đường ăn uống, tiếp xúc với đất, vật nuôi nhiễm ấu trùng giun. Đây là tình trạng ít gặp nhưng rất nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Ấu trùng giun sán có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa, theo máu di chuyển đến nhiều cơ quan như gan, phổi, não và mắt, sau đó gây ra những ổ viêm ở các cơ quan đó, thậm chí gây tắc mạch, nguy hiểm đến tính mạng.

Khi chui vào tổ chức nhãn cầu hoặc kết mạc, ký sinh trùng có thể gây viêm, giảm thị lực hoặc dẫn tới biến chứng nặng nề hơn như viêm màng bồ đào, bong võng mạc… Để phòng tránh bệnh, người dân cần rửa tay sạch trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với đất, vật nuôi; tẩy giun định kỳ cho trẻ nhỏ và thú cưng trong nhà. Người dân không nên ăn rau sống chưa rửa kỹ hoặc thịt chưa nấu chín. Khi có các dấu hiệu bất thường ở mắt như đỏ, đau, cảm giác cộm xốn kéo dài… nên đến cơ sở y tế chuyên khoa để được kiểm tra và xử lý kịp thời.

Một trường hợp can thiệp y tế thành công gần đây tại Bệnh viện Bình Định đã thu hút sự chú ý của cộng đồng, khi các bác sĩ đã loại bỏ thành công một con vắt còn sống đang ký sinh trong hốc mũi của một bệnh nhân nam, ông Đ.V.H., 53 tuổi. Con vắt dài khoảng 8 cm đã gây ra tình trạng chảy máu mũi kéo dài và khó thở cho ông H.

Ông H. nhập viện trong tình trạng chảy máu mũi kéo dài, khó thở, và hốc mũi bị phù nề với nhiều điểm xuất tiết máu tươi. Qua quá trình nội soi, các bác sĩ đã phát hiện ra dị vật trong hốc mũi của bệnh nhân. Sau khi được gắp ra, dị vật được xác định là một con vắt còn sống dài khoảng 8 cm. Các bác sĩ cho biết con vắt này đã ký sinh trong mũi ông H. suốt một tuần.

Sau khi thực hiện thủ thuật, tình trạng chảy máu của ông H. đã chấm dứt, đường thở thông thoáng hơn và sức khỏe của ông dần ổn định. Ông H. cho biết ông đã đi rừng khoảng một tuần trước và uống nước suối trực tiếp từ khe đá. Sau đó, ông bắt đầu bị chảy máu mũi kéo dài. Mặc dù đã đi khám tại một cơ sở y tế khác, nhưng nguyên nhân của tình trạng này không được xác định cho đến khi ông vào Bệnh viện Bình Định.

Vắt là loài ký sinh thuộc họ giun đốt, thường sống trong môi trường ẩm ướt như rừng rậm, khe suối, bụi rậm. Khi tiếp xúc với người hoặc động vật, vắt có thể chui vào tai, mũi, họng hoặc các vùng da hở, bám chặt bằng giác hút và tiết ra chất chống đông máu để hút máu mà nạn nhân không cảm nhận được rõ rệt.

Các bác sĩ cảnh báo rằng khi vắt chui vào mũi, nó có thể bám chặt vào niêm mạc, hút máu liên tục, dẫn đến mất máu âm thầm, gây phù nề, viêm nhiễm, chảy máu kéo dài. Trong những trường hợp nghiêm trọng, vắt có thể bò sâu vào khí quản hoặc phổi, gây tắc nghẽn đường thở và đe dọa tính mạng.

Để phòng tránh, người dân khi đi rừng, làm rẫy hoặc đi qua vùng ẩm thấp cần cẩn trọng: Tuyệt đối không uống nước suối trực tiếp, nên đun sôi hoặc lọc nước kỹ trước khi sử dụng, mặc quần áo kín, mang vớ cao và kiểm tra cơ thể sau khi rời khỏi rừng. Khi có dấu hiệu chảy máu mũi kéo dài, khó thở, nghẹt mũi bất thường, người dân cần đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra và xử lý kịp thời.

Một nghiên cứu đột phá mới đây được công bố trên tạp chí Nature đã vén màn một phương pháp mới đầy hứa hẹn trong cuộc chiến chống lại sự lây lan của ký sinh trùng gây bệnh sốt rét thông qua vết đốt của muỗi. Các nhà khoa học đã phát hiện ra cách “mạch ngắn” ký sinh trùng này bằng cách chỉnh sửa gene của muỗi, mở ra hy vọng mới trong việc kiểm soát và ngăn chặn căn bệnh gây tử vong này.

Bệnh sốt rét, gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium, được truyền cho người qua vết đốt của muỗi nhiễm bệnh. Mỗi năm, hơn 250 triệu người trên toàn thế giới trở thành nạn nhân của căn bệnh này. Để lan rộng, ký sinh trùng cần hoàn thành một hành trình phức tạp bắt đầu từ khi muỗi hút máu từ người bị nhiễm bệnh. Sau đó, ký sinh trùng di chuyển đến ruột của muỗi, nơi nó phải đối mặt với một thách thức lớn là di chuyển ra khỏi ruột và vào khoang cơ thể, nơi ký sinh trùng phát triển thành một dạng khác, trước khi di chuyển đến tuyến nước bọt của muỗi. Tại đây, chúng sẵn sàng lây nhiễm cho người tiếp theo bị đốt.

Để thực hiện bước nhảy quan trọng này, ký sinh trùng phụ thuộc vào một loại protein do chính muỗi tạo ra. Tuy nhiên, một số muỗi có biến thể của protein này dường như phá vỡ hành trình của ký sinh trùng. Các nhà khoa học tại Đại học California San Diego đã tận dụng công nghệ chỉnh sửa gene CRISPR để thay đổi biến thể của protein này trong muỗi. Chỉ với một thay đổi nhỏ, việc chỉnh sửa chỉ một amino acid trong gene đã đủ để ngăn chặn hầu hết ký sinh trùng di chuyển đến đích cuối cùng trong muỗi.

Các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ sử dụng “gene drive” để phổ biến thay đổi có lợi này trong toàn bộ quần thể muỗi. Gene drive là các chuỗi DNA có thể được chèn vào genome và thay đổi quy tắc di truyền thông thường. Tuy nhiên, phương pháp này còn gây tranh cãi và chưa được sử dụng bên ngoài phòng thí nghiệm do lo ngại về hậu quả không mong muốn. Các nhà nghiên cứu cho biết sẽ cần vài năm nữa để có thể tiến hành thử nghiệm thực địa.

Nghiên cứu này cho thấy về nguyên tắc, một chỉnh sửa nhỏ trong genome có thể khiến toàn bộ quần thể muỗi không thể truyền bệnh sốt rét deadly này. Mặc dù còn nhiều thách thức và cần thời gian để phát triển, nhưng phát hiện này mở ra một tia hy vọng mới trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét, một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở các nước đang phát triển.

Trước mắt, các nhà nghiên cứu sẽ tiếp tục đánh giá và hoàn thiện phương pháp này. Đồng thời, họ cũng cần xây dựng các biện pháp an toàn và giải quyết các vấn đề về đạo đức liên quan đến việc sử dụng gene drive. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng nghiên cứu này đã đưa ra một hướng đi mới trong việc phòng chống bệnh sốt rét, và nó có thể trở thành một phần quan trọng trong các nỗ lực toàn cầu nhằm loại bỏ căn bệnh này trong tương lai.

Thông tin chi tiết về nghiên cứu này có thể được tìm thấy trên trang web của tạp chí Nature.