Hiệu suất của hệ thống phòng không Patriot trong việc đối phó với các cuộc tấn công của Nga tại Ukraine đang bị đặt câu hỏi. Theo thông tin từ tờ Wall Street Journal (WSJ), các nguồn thạo tin đã tiết lộ rằng hệ thống Patriot của Mỹ, vốn được coi là một trong những vũ khí quan trọng giúp Ukraine chống lại các cuộc tấn công của Nga, đang gặp khó khăn trong việc phát hiện và đánh chặn các tên lửa đạn đạo mới của Nga.

Khả năng cơ động cao và tính năng tránh radar của các tên lửa đạn đạo mới của Nga đã tạo ra thách thức đáng kể cho hệ thống phòng không của Ukraine. Trong vài tháng gần đây, đã có nhiều trường hợp radar của Patriot không thể phát hiện được tên lửa đạn đạo của Nga, làm dấy lên lo ngại về hiệu quả của hệ thống này trong việc bảo vệ Ukraine.

Trước những thách thức này, châu Âu đang lên kế hoạch chuyển giao cho Ukraine hệ thống phòng không SAMP/T, được cho là có hiệu suất đánh chặn vượt trội so với Patriot của Mỹ. SAMP/T, do liên doanh Pháp – Ý Eurosam phát triển, được trang bị radar hiện đại có khả năng phát hiện mục tiêu ở khoảng cách hơn 350km và có thể phóng tên lửa từ mọi hướng.

Một trong những ưu điểm của SAMP/T là nó đòi hỏi ít người vận hành hơn so với Patriot. Trong khi một khẩu đội Patriot của Mỹ cần tới 90 người để vận hành, thì SAMP/T chỉ cần 15 người. Mặc dù quân đội Ukraine trước đó đã bày tỏ một số lo ngại về hiệu suất của SAMP/T, nhưng một quan chức quốc phòng Ý nói với WSJ rằng hệ thống này đã nhận được phản hồi tích cực từ Kiev.

Trước đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã tuyên bố rằng có 17 hệ thống Patriot sẵn sàng được chuyển đến Ukraine. Tuy nhiên, không rõ liệu con số này đề cập đến toàn bộ hệ thống hay chỉ là các thành phần riêng lẻ của chúng. Ông Trump cũng nhấn mạnh vào việc bán gói vũ khí cho Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) để cung cấp tới Ukraine.

Về phía Nga, nước này đã nhiều lần khẳng định rằng việc cung cấp vũ khí cho Ukraine sẽ không thay đổi cục diện cuộc chiến mà chỉ làm tăng sự đối đầu trực tiếp giữa NATO và Nga. Moscow đã cảnh báo về những hậu quả tiềm ẩn của việc phương Tây tiếp tục cung cấp vũ khí cho Ukraine, và tuyên bố sẽ tiếp tục theo dõi sát sao tình hình.

Trong bối cảnh căng thẳng giữa Nga và phương Tây đang leo thang, việc chuyển giao các hệ thống phòng không hiện đại như SAMP/T cho Ukraine có thể sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình lại cán cân quân sự trong khu vực. Tuy nhiên, hiệu quả thực sự của những hệ thống này vẫn còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cả khả năng vận hành và tích hợp của chúng vào hệ thống phòng không hiện có của Ukraine.

Đức sẽ chuyển giao hai tổ hợp đánh chặn Patriot cho Ukraine trong thời gian tới, với các bệ phóng sẽ được bàn giao trong vài ngày tới và phần còn lại sẽ được chuyển giao trong vòng 2-3 tháng. Bộ trưởng Quốc phòng Đức, Boris Pistorius, đã thông báo về quyết định này vào ngày 1 tháng 8. Ông nhấn mạnh rằng quyết định này không ảnh hưởng đến đóng góp của Đức cho năng lực phòng thủ của NATO.

Ukraine đã nhận được hỗ trợ từ Mỹ và các đồng minh Tây Âu về hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot từ tháng 4/2023 và đã chứng minh khả năng của hệ thống này trong việc chặn tên lửa siêu vượt âm của Nga. Tuy nhiên, các chuyên gia quân sự cho rằng, ngay cả khi Ukraine nhận được 17 tổ hợp tên lửa Patriot đầy đủ, họ vẫn sẽ đối mặt với thách thức trong việc chống đỡ các cuộc tập kích của Nga.

Các nhà phân tích cho rằng khả năng của Patriot trong việc hỗ trợ Ukraine phụ thuộc vào việc chúng được đưa đến Ukraine nhanh chóng và các nguồn bổ sung đạn tên lửa sau đó. Chiến thuật của Nga là gây áp lực lên Ukraine để tiêu tốn toàn bộ kho dự trữ phòng không hiện có và trở nên dễ bị tổn thương trước các đợt tập kích. Phương án khả thi nhất là các nước châu Âu gửi số tên lửa Patriot mà họ đang có cho Ukraine, rồi đợi nguồn cung mới từ Mỹ để bù đắp cho kho dự trữ trong nước.

Tuy nhiên, khả năng của Mỹ và đồng minh trong việc cung cấp hệ thống phòng không cho Ukraine trước các đòn tập kích ngày càng tăng của Nga không chỉ bị giới hạn bởi chi phí, mà còn là bởi năng lực sản xuất của phương Tây. Tập đoàn quốc phòng Mỹ Lockheed Martin đã sản xuất 500 quả đạn tên lửa đánh chặn PAC-3 cho hệ thống Patriot vào năm ngoái và dự kiến tăng sản lượng lên 650 quả vào năm 2027.

Giới quan sát cho rằng một cách để đáp ứng nhu cầu của Ukraine về Patriot là mua trực tiếp từ nhà sản xuất Lockheed Martin. Các nhà phân tích ở Kiev tin tưởng những tổ hợp Patriot mới có thể triển khai ở các thành phố lớn và giúp giảm thiểu mức độ thiệt hại từ tên lửa Nga. Tuy nhiên, họ cho rằng bấy nhiêu là chưa đủ và Ukraine cần nhiều hơn để đối phó với các mối đe dọa từ Nga.

Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius thông báo rằng nước này sẵn sàng cung cấp thêm hai hệ thống phòng không Patriot cho Ukraina. Tuy nhiên, việc này phụ thuộc vào khả năng sớm bổ sung thiết bị thay thế. Ông Pistorius nhấn mạnh rằng việc đảm bảo năng lực tác chiến và hoạt động huấn luyện của quân đội Đức là ưu tiên hàng đầu. Nếu không có Patriot, lực lượng vũ trang Đức sẽ không thể duy trì năng lực đào tạo trong vòng 1-2 năm tới.

Hiện tại, Đức đang tích cực tìm kiếm sự hợp tác với các quốc gia châu Âu khác để xác định bên nào đang sở hữu hệ thống Patriot và có thể chuyển giao cho Ukraina. Các quốc gia này sẽ bán lại thiết bị để những nước khác viện trợ cho Kiev. Tuy nhiên, ông Pistorius cũng thừa nhận rằng điều kiện tiên quyết là các nước sở hữu Patriot phải đồng ý bàn giao.

Thủ tướng Na Uy Jonas Gahr Store đã thể hiện sự ủng hộ và tuyên bố rằng Na Uy sẵn sàng chia sẻ chi phí với Đức trong quá trình chuyển giao. Ông Store cho rằng đây là giải pháp tức thời nhất có thể đưa ra ở thời điểm hiện tại.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz nêu rõ rằng trong số 9 hệ thống Patriot mà quân đội Đức hiện sở hữu, sẽ có 2 tổ hợp được chuyển cho Ukraina. Việc này được thực hiện với kỳ vọng Mỹ sẽ cung cấp các hệ thống thay thế. Tuy nhiên, hiện tại Đức vẫn chưa mua được thiết bị mới và vẫn đang thảo luận với Mỹ về nguồn cung.

Hệ thống Patriot là vũ khí có giá trị lớn nhất mà Mỹ và các đồng minh đã viện trợ cho Ukraina. Mỗi tổ hợp có giá gần 1,1 tỷ USD. Ukraina đang vận hành các tổ hợp Patriot được trang bị tên lửa PAC-3 MSE hiện đại do Mỹ sản xuất, với khả năng bắn hạ máy bay trong phạm vi 120km và tên lửa đạn đạo trong tầm 60km.

Theo truyền thông Mỹ, Ukraina đang có ít nhất 8 hệ thống Patriot, trong đó 6 tổ hợp đang hoạt động và 2 tổ hợp khác đang trong quá trình sửa chữa. Ukraina nhiều lần đánh giá cao hiệu quả của Patriot, coi đây là vũ khí duy nhất có khả năng đánh chặn tên lửa siêu vượt âm Kinzhal và tên lửa đạn đạo Iskander-M của Nga.

Tuy nhiên, hiệu quả của Patriot tại Ukraina đang giảm dần do lượng tên lửa và bệ phóng ngày càng cạn kiệt, trong khi một số khẩu đội đã bị Nga phá hủy trong các cuộc tập kích. Đại tá Yuri Ignat, Thư ký báo chí Bộ Tư lệnh không quân Ukraina, thừa nhận rằng việc Nga liên tục nâng cấp tên lửa đạn đạo Iskander-M đã khiến Patriot không đạt hiệu quả như mong muốn.