Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, việc giảm thiểu phát thải từ mọi nguồn đã trở thành một nhiệm vụ cấp bách hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, một khâu quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm đang bị bỏ qua trong các chiến lược khí hậu quốc gia và doanh nghiệp, đó là hệ thống kho lạnh.

Theo báo cáo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) và Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) năm 2024, sự thiếu hụt hệ thống làm lạnh hiệu quả dẫn đến thất thoát khoảng 526 triệu tấn thực phẩm hàng năm, tương đương với 12% tổng sản lượng thực phẩm toàn cầu. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến an ninh lương thực mà còn tác động tiêu cực đến thu nhập của khoảng 470 triệu nông dân quy mô nhỏ, làm giảm 15% thu nhập của họ.

Hệ thống kho lạnh tiêu thụ một lượng năng lượng đáng kể, chiếm khoảng 60-70% năng lượng điện của các cơ sở lưu trữ lạnh. Trên toàn cầu, kho lạnh tiêu thụ khoảng 5% tổng nhu cầu năng lượng thế giới và đóng góp 2,5% tổng lượng phát thải khí nhà kính. Phát thải từ kho lạnh diễn ra qua hai kênh chính: phát thải gián tiếp từ tiêu thụ điện năng và phát thải trực tiếp từ rò rỉ các chất làm lạnh HFC.

Ở Việt Nam, ngành logistics kho lạnh dự kiến sẽ đạt 295 triệu USD vào năm 2025 với tốc độ tăng trưởng 12% mỗi năm. Tuy nhiên, sự phát triển này còn nhiều hạn chế về tính bền vững. Để chuyển đổi hệ thống kho lạnh theo hướng bền vững, cần một cách tiếp cận tích hợp từ công nghệ, chính sách đến tài chính.

Về công nghệ, các giải pháp làm lạnh với tiềm năng làm nóng toàn cầu thấp (low-GWP) đang trở thành xu thế chủ đạo. Về chính sách, các quốc gia cần ban hành tiêu chuẩn ‘kho lạnh xanh’ tích hợp cả hiệu suất năng lượng và loại chất làm lạnh sử dụng. Về tài chính, nhiều cơ chế đang được phát triển để hỗ trợ chuyển đổi kho lạnh xanh, bao gồm các khoản vay xanh, trái phiếu liên kết ESG, và mô hình Cooling-as-a-Service (CaaS).

Việt Nam có thể học hỏi từ châu Âu trong việc thiết lập tiêu chuẩn ‘kho lạnh xanh’ và cần có sự phối hợp liên ngành để các cơ chế tài chính phát huy hiệu quả. Việc chuyển đổi sang hệ thống kho lạnh bền vững không chỉ giúp giảm thiểu tác động môi trường mà còn góp phần đảm bảo an ninh lương thực và hỗ trợ phát triển bền vững.

Để đạt được mục tiêu này, các doanh nghiệp và tổ chức cần tích cực tham gia vào quá trình chuyển đổi, đồng thời các cơ quan quản lý nhà nước cần có chính sách hỗ trợ và khuyến khích mạnh mẽ. Bên cạnh đó, việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ làm lạnh mới cũng là yếu tố quan trọng để thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang hệ thống kho lạnh xanh.

Tổng kết lại, việc chuyển đổi hệ thống kho lạnh theo hướng bền vững là một nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay. Với sự hợp tác và nỗ lực của tất cả các bên liên quan, chúng ta có thể đạt được mục tiêu giảm phát thải, đảm bảo an ninh lương thực và phát triển bền vững.

Chứng chỉ năng lượng tái tạo I-REC đang trở thành xu hướng lựa chọn phổ biến cho các doanh nghiệp muốn chứng minh việc tiêu thụ điện sạch và đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của thị trường này đang ẩn chứa những tranh cãi về hiệu quả thực tế trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Nhiều chuyên gia đang đặt câu hỏi liệu I-REC có thực sự “xanh” hay chỉ đơn giản là một cách làm đẹp số liệu carbon.

I-REC là chứng chỉ Năng lượng Tái tạo Quốc tế, đại diện cho 1 megawatt-giờ điện tái tạo đã được đưa vào lưới điện. Hệ thống I-REC được xây dựng dựa trên các chuẩn mực của thị trường Chứng chỉ Năng lượng Tái tạo tại Bắc Mỹ và châu Âu, và hiện đang được áp dụng tại hơn 60 quốc gia. Các doanh nghiệp quan tâm đến I-REC vì hai lý do chính. Thứ nhất, Nghị định thư Khí nhà kính công nhận I-REC là công cụ hợp lệ để chứng minh tiêu thụ điện tái tạo trong báo cáo phát thải Phạm vi 2. Thứ hai, nhiều thành viên của sáng kiến RE100 đang sử dụng I-REC như bằng chứng thực hiện cam kết sử dụng 100% điện tái tạo.

Tuy nhiên, I-REC chủ yếu phản ánh thông tin trên giấy tờ, không đảm bảo rằng người mua thực sự sử dụng điện tái tạo tại thời điểm tiêu thụ. Việc mua I-REC không nhất thiết dẫn đến xây thêm công suất năng lượng tái tạo mới, mà có thể chỉ đơn giản là mua chứng chỉ từ các dự án năng lượng tái tạo đã tồn tại. Rủi ro “greenwashing” xuất hiện khi doanh nghiệp vẫn sử dụng điện lưới từ nhiên liệu hóa thạch nhưng báo cáo là 100% tái tạo nhờ mua I-REC. Các chuyên gia cảnh báo rằng I-REC chủ yếu là “công cụ kế toán”, không làm thay đổi thực tế cơ cấu sản xuất điện.

Trên phạm vi toàn cầu, các tập đoàn lớn đang dần chuyển từ việc sử dụng I-REC sang các hình thức mua năng lượng tái tạo trực tiếp hơn. Tại Việt Nam, thị trường chứng chỉ năng lượng tái tạo đang phát triển, với các công ty đa quốc gia mua RECs để đáp ứng các mục tiêu bền vững. Tuy nhiên, việc sử dụng I-REC tại Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm các rào cản về quy định và chính sách.

Các chuyên gia cho rằng tương lai của I-REC sẽ đi về đâu và cải thiện hệ thống chứng nhận và tích hợp với các giải pháp công nghệ, tài chính và chính sách quốc gia. Nếu được quản lý minh bạch và hành động thực tế, I-REC sẽ là công cụ kế toán carbon, và là một phần quan trọng của quá trình chuyển đổi năng lượng tại Việt Nam và toàn cầu. Do đó, việc cải thiện hệ thống chứng nhận và tích hợp với các giải pháp công nghệ, tài chính và chính sách quốc gia là rất cần thiết để đảm bảo I-REC thực sự đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính.

Trong bối cảnh hiện nay, I-REC vẫn là một công cụ hữu ích cho các doanh nghiệp muốn chứng minh việc tiêu thụ điện sạch và đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả thực tế của I-REC, cần có sự quản lý minh bạch và hành động thực tế từ các bên liên quan. Đồng thời, việc cải thiện hệ thống chứng nhận và tích hợp với các giải pháp công nghệ, tài chính và chính sách quốc gia cũng là rất cần thiết để đảm bảo I-REC thực sự đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính.

Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) gần đây đã đề xuất việc dỡ bỏ các quy định về khí thải nhà kính đối với ô tô mới. Quyết định này được đưa ra với lý do sẽ cung cấp cho người mua nhiều lựa chọn xe giá rẻ hơn và giảm bớt các ràng buộc đối với các công ty do các quy định nghiêm ngặt về bảo vệ môi trường.

Theo một báo cáo dự thảo của EPA, việc dỡ bỏ các tiêu chuẩn khí thải có thể dẫn đến nhiều tác động kinh tế khác nhau. Trong một kịch bản được xem xét, việc bỏ tiêu chuẩn khí thải có thể khiến Mỹ thiệt hại lên tới 350 tỷ USD mỗi năm. Ngược lại, một kịch bản khác với giả định điều kiện kinh tế lý tưởng dự báo có thể tiết kiệm được tới 490 tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng cả hai ước tính này đều không tính đến chi phí y tế công cộng do ô nhiễm không khí gây ra.

Việc dỡ bỏ các tiêu chuẩn khí thải đối với xe mới là một phần của kế hoạch lớn hơn nhằm hủy bỏ quyết định ‘xác định mối nguy hại’, vốn là căn cứ pháp lý để chính phủ liên bang kiểm soát khí thải nhà kính gây ra biến đổi khí hậu. Điều này diễn ra sau khi chính quyền Tổng thống Joe Biden ban hành quy định nhằm giảm phát thải khí nhà kính giữ nhiệt và các chất ô nhiễm không khí khác vào năm ngoái.

Theo quy định mới được ban hành, Mỹ dự kiến thu được lợi ích kinh tế gần 100 tỷ USD mỗi năm nhờ giảm chi phí y tế cộng đồng do không khí sạch hơn, cùng với tiết kiệm nhiên liệu và chi phí bảo dưỡng. Điều này cho thấy rằng các chính sách bảo vệ môi trường không chỉ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho cộng đồng.

Trở lại với đề xuất dỡ bỏ quy định về khí thải, EPA cho rằng động thái này sẽ mang lại nhiều lựa chọn cho người tiêu dùng và giúp các công ty hoạt động linh hoạt hơn. Tuy nhiên, các ước tính về tác động kinh tế của việc này vẫn còn nhiều tranh cãi và phụ thuộc vào nhiều yếu tố.

Một điều đáng chú ý là các quy định về bảo vệ môi trường không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn có thể mang lại lợi ích kinh tế lâu dài cho cộng đồng. Việc cân nhắc kỹ lưỡng giữa các lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững.

Cuối cùng, việc dỡ bỏ các tiêu chuẩn khí thải đối với ô tô mới vẫn là một đề xuất đang được xem xét. EPA và các bên liên quan sẽ cần tiếp tục thảo luận và đánh giá các tác động kinh tế và môi trường của quyết định này trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.