Lương y Bùi Đắc Sáng, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ, Hội Đông y Hà Nội, cho biết bánh chưng, thịt mỡ có giá trị dinh dưỡng cao, giàu năng lượng nhưng lại ít chất xơ. Trong bánh chưng có gạo nếp chứa nhiều calo, tinh bột, chất đạm, chất béo, nhiều vitamin nhóm B, nhất là vitamin B1. Đậu xanh, thịt mỡ có hàm lượng đạm cao.

Ẩm thực người Việt luôn coi trọng sự hài hòa, cân bằng trong hương vị, vì thế cùng với sự đậm đà, ngậy béo của bánh chưng, thịt mỡ…, không thể thiếu món dưa hành, củ kiệu, là những món thanh thanh, chua mát. Hành muối không chỉ là món ăn truyền thống được nhiều người ưa chuộng trong dịp Tết mà còn có nhiều tác dụng cho sức khỏe.

Hành chứa nhiều hợp chất làm giảm cholesterol xấu LDL, tăng cholesterol tốt HDL, chống đông máu, ngăn ngừa xơ vữa động mạch – vốn là ngòi nổ cho các bệnh về tim mạch, đặc biệt là tăng huyết áp. Nhờ flavonoid quercetin, hành có khả năng ngăn ngừa ung thư. Hơn thế, nhờ tinh dầu bay hơi, hành cũng có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm, cảm cúm…

Các hợp chất flavonoids vốn là những chất kháng oxy hóa nổi tiếng, giúp ngăn chặn hư tổn tế bào do sự hình thành các gốc tự do. Hợp chất sulphur trong củ hành giúp loại bỏ mảnh vữa đeo bám ở thành mạch máu, hạn chế các bệnh tim mạch.

Dưa hành cũng là một loại thực phẩm lên men chứa nhiều vi khuẩn có ích cho đường ruột, probiotic giúp bảo vệ màng nhầy ruột và tạo ra các loại enzyme hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể.

Loại thực phẩm này còn giúp bổ sung thêm chất xơ. Vị chua dịu, cay nhẹ và thơm của dưa hành, củ kiệu sẽ giúp gia tăng hương vị của những món ăn khác, đặc biệt kích thích tiêu hóa khi ăn thực phẩm nhiều đạm, lipid, chất béo… như bánh chưng. Hành muối vị hăng nên giúp lưu thông máu, tăng cường tiết mồ hôi. Trong thời tiết lạnh, hành có tác dụng tránh nhiễm trùng, giảm sốt, chống cảm lạnh và cảm cúm.

Chuyên gia lưu ý với phụ nữ mang thai, hành muối được xem là món ăn kích thích tiêu hóa tốt, thậm chí nhiều bà bầu nghén chua, trong đó có món hành muối. Tuy nhiên, đây là loại thực phẩm chứa nhiều muối nên ăn lượng lớn sẽ không tốt sức khỏe.

Ngoài ra, bà bầu bị viêm loét dạ dày hoặc mắc bệnh liên quan rối loạn tiêu hóa thì không nên ăn hành hoặc các loại dưa muối khác.

Thúy Quỳnh

Trả lời:

Dịp Tết có quá nhiều món ăn trong mâm cỗ mà nhiều người vô tình bỏ qua nhóm tinh bột như cơm trắng, bánh chưng. Một số khác không ăn tinh bột có chủ đích, chỉ tập trung vào rau củ, ức gà để tránh tăng cân, hoặc ăn các món xào rán, uống nước ngọt có ga, rượu bia… đã cảm thấy đầy bụng. Điều này hoàn toàn không có lợi cho sức khỏe.

Thực phẩm giàu tinh bột cung cấp carbohydrate chính của cơ thể và có vai trò quan trọng trong chế độ ăn uống lành mạnh. Các khuyến nghị là nên ăn thực phẩm giàu tinh bột mỗi ngày như một phần thiết yếu của chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng.

Tinh bột, đạm và chất béo là các chất sinh năng lượng, do đó nạp không đủ tinh bột có thể gây suy nhược cơ thể, ảnh hưởng tới trí nhớ cũng như năng suất công việc. Chưa kể, ngày Tết mọi người nhậu nhẹt, uống rượu bia, nếu không ăn tinh bột mà để bụng đói sẽ dễ say xỉn. Rượu kích thích dạ dày, gây buồn nôn, chóng mặt, mệt mỏi, có hại cho nội tạng, nhất là niêm mạc dạ dày, hơn thế còn làm tăng nguy cơ ngộ độc rượu.

Ngoài ra, không ăn tinh bột hoặc ăn ít, cơ thể không đủ năng lượng, bạn phải ăn dư đạm, dư đường từ hoa quả, hoặc dư chất béo từ các hạt có dầu… từ đó gây rối loạn chuyển hóa.

Khuyến nghị cho người trưởng thành cần ít nhất 130-150 g chất bột đường (glucid) mỗi ngày để duy trì hệ thần kinh trung ương hoạt động. Để đảm bảo ít nhất số lượng đó, một ngày cần tối thiểu 4 bát cơm. Nếu có hoạt động hay các mức lao động khác thì ăn nhiều hơn. Nếu không ăn cơm, bạn có thể thay bằng các thực phẩm khác như bánh mì nâu, gạo lứt, khoai… với số lượng được khuyến cáo.

Ngày Tết, bạn nên cố gắng ăn đúng bữa, ăn đa dạng thực phẩm để đủ năng lượng và đủ chất.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trọng Hưng

Trưởng khoa Khám, tư vấn dinh dưỡng người lớn, Viện Dinh dưỡng Quốc gia

Trả lời:

Nhiều người lựa chọn giảm cân bằng cách áp dụng chế độ low-carb sau thời gian ăn uống vô độ.

Low-carb là viết tắt của từ low carbohydrate, tức hạn chế tối đa ăn thực phẩm có chứa tinh bột và đường, như cơm trắng, bánh chưng, ngô, khoai, sắn, bánh kẹo, ngũ cốc và trái cây nhiều đường. Thay vào đó, ăn nhiều chất đạm (protein) và chất béo có trong thịt, cá, trứng, sữa…

Nguyên lý của chế độ ăn này được cho là khi cơ thể dung nạp quá nhiều carbohydrate, chúng có thể chuyển hóa thành đường glucose trong máu, dẫn đến đường huyết tăng. Lúc này, cơ thể sẽ tiết nhiều insulin (để ổn định đường huyết), đồng thời lượng glucose chuyển hóa thành mỡ thừa. Đây là nguyên nhân chính gây ra béo phì.

Tuy nhiên, chế độ này chỉ có thể áp dụng thời gian ngắn, không hợp lý nếu kéo dài. Khi lượng tinh bột bị cắt giảm đột ngột, cơ thể sẽ suy nhược với các triệu chứng đau đầu, mệt mỏi, khó thở, yếu cơ, táo bón hoặc tiêu chảy… Áp dụng quá lâu, cơ thể sẽ bị giới hạn lượng carbohydrate thu nạp, làm tăng nguy cơ thiếu các loại vitamin và khoáng chất, gây loãng xương và mắc nhiều bệnh.

Ngoài ra, ăn nhiều đạm sẽ làm gan, thận phải làm việc nhiều. Chưa kể, những người thừa cân, béo phì cần bổ sung canxi để dự phòng loãng xương vì khung xương phải gánh một trọng lượng lớn. Ăn nhiều đạm sẽ làm tăng đào thải canxi qua nước tiểu, gây hại cho xương.

Người muốn giảm cân cần kiên trì thực hiện chế độ ăn và tập luyện trong vòng 6 tháng. Đầu tiên áp dụng chế độ dinh dưỡng hợp lý, hạn chế thực phẩm nhiều chất béo, nhiều muối như món xào, rán, thức ăn chế biến sẵn, thay vào đó là các món luộc, hấp. Thứ hai là không ăn tối muộn, kiên trì tập luyện hàng ngày.

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trọng Hưng
Trưởng khoa Khám, tư vấn dinh dưỡng người lớn
Viện Dinh dưỡng Quốc gia

Bác sĩ Nguyễn Văn Tiến, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, khuyên như trên và nhìn nhận sau những ngày Tết ăn nhiều bánh chưng, đồ ngọt… nhiều người không tránh khỏi tăng cân nên nhu cầu thanh lọc cơ thể, giảm cân lấy lại vóc dáng rất cao.

Nguyên tắc giảm cân là ăn nhiều bữa nhỏ, mỗi bữa số lượng thức ăn ít thì tốt hơn là ăn ít lần nhưng nhiều thức ăn. Nên ăn theo thực đơn quen thuộc của mình nhưng có sự điều chỉnh cho hợp lý. Nếu ăn theo một thực đơn cứng nhắc và hoàn toàn khác với chế độ ăn hàng ngày thì chỉ áp dụng một thời gian ngắn, sau khi giảm cân có thể tăng trở lại.

Đặc biệt, không được nhịn đói, cần lựa chọn những loại thức ăn ít năng lượng thay vì nhịn đói. Ăn đủ đạm, sinh tố và khoáng chất (thực đơn ăn phải đảm bảo đủ lượng thịt cá, rau, trái cây). Giảm các loại thức ăn nhiều năng lượng như nhiều mỡ, món chiên, quay, xào, thịt mỡ, lòng, óc…, đồ ngọt như bánh kẹo, mật ong, sữa đặc có đường, nước ngọt…

Tăng cường thức ăn nhiều chất xơ, ít năng lượng để đủ no (rau, trái cây ít ngọt, cá, đậu phụ…). Sữa không béo, không đường tốt cho người giảm cân. Ăn nhiều vào buổi sáng, buổi trưa và giảm về chiều tối, bữa ăn cuối ngày trước lúc đi ngủ ít nhất là 3 giờ.

Đặc biệt, ăn ngược quy trình, tức là vào bữa nên ăn nhiều món rau trước (canh, rau luộc), trái cây ít ngọt, sau đó mới ăn cơm, thịt cá…

Đồng quan điểm, bác sĩ Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Y học ứng dụng Việt Nam, giải thích ăn rau trước bữa cơm sẽ giúp kích thích hệ tiêu hóa hoạt động. Sự hoạt động này không quá nặng nề mà diễn ra nhẹ nhàng, êm ái bởi rau vốn nhiều chất xơ, không quá khô cứng.

Nếu ăn cơm, thịt ngay lúc đầu sẽ khiến niêm mạc dạ dày phải tiết nhiều dịch vị tiêu hóa các thức ăn khô, cứng – dễ dẫn đến việc đau dạ dày. Do đó, thói quen ăn rau trước sẽ có lợi cho hệ tiêu hóa cũng như cách cơ thể ta hấp thụ thức ăn.

Lấp đầy chiếc bụng rỗng với rau sẽ khiến bạn nhanh chóng cảm thấy no bụng, không muốn ăn nhiều hơn sau đó. Từ đây, chúng ta có thể kiểm soát được hàm lượng đường, hàm lượng chất béo… có trong thức ăn một cách tốt hơn.

Các chuyên gia khuyên khi ăn hoa quả để giảm cân phải lưu ý chọn loại quả ít đường. Nhiều người nghĩ ăn nhiều hoa quả sẽ không bị béo, hoặc người thừa cân béo phì nhịn ăn cơm thay bằng hoa quả để giảm cân nhưng không hiệu quả. Lý do, các loại quả chín, nhất là quả vị ngọt có hàm lượng đường cao, do đó ăn nhiều sẽ cung cấp cho cơ thể nguồn năng lượng khá lớn, mục tiêu giảm cân vì vậy thất bại.

Ví dụ, bạn ăn hai quả chuối tiêu loại 100 g thì năng lượng bằng một bát cơm. Ăn một quả na, một quả xoài loại 200-250 g, hay 300 g mít hoặc vải, nhãn, tương đương với một bát cơm. Cho nên, bạn nhịn cơm mà ăn nhiều quả ngọt này thì vẫn bị tăng cân.

Nếu muốn không bị béo, hoặc muốn giảm cân, bạn nên ăn các loại quả có hàm lượng đường thấp như dưa chuột, củ đậu, bưởi, thanh long, táo ta, lê, cam, quýt. Trong đó dưa chuột và bưởi còn có tác dụng giảm béo, giảm lượng mỡ dư thừa trong máu.

Dưa chuột, củ đậu thích hợp cho người thừa cân béo phì có thói quen ăn vặt, vì năng lượng rất thấp, thành phần chủ yếu là nước, cung cấp cho cơ thể nhiều chất xơ, các vitamin và khoáng chất.

Các chuyên gia khuyến cáo người muốn giảm cân cần kiên trì thực hiện chế độ ăn và tập luyện trong vòng 6 tháng. Duy trì lối sống lành mạnh, tích cực hoạt động, chọn những môn dễ như đi bộ, chạy bộ, đặc biệt là chạy bộ tại chỗ.

Lê Nga