Khi kỳ nghỉ đến và đồng hồ báo thức tắt, cơ thể chúng ta có cơ hội để phục hồi và cân bằng lại sau một thời gian dài làm việc căng thẳng. Trong suốt năm làm việc, chúng ta thường tích lũy một khoản nợ ngủ mãn tính – một sự thiếu hụt về giấc ngủ mà cơ thể cần, đêm này qua đêm khác. Và cơ thể chúng ta đều ghi nhận lại.

Trong kỳ nghỉ, được giải phóng khỏi những khởi đầu sớm và email đêm khuya, các hệ thống nội bộ của chúng ta nắm lấy cơ hội để tái cân bằng. Không hiếm khi ngủ thêm một hoặc hai giờ mỗi đêm trong vài ngày đầu tiên đi vắng. Đó không phải là sự lười biếng; đó là quá trình phục hồi.

Điều quan trọng là giấc ngủ trong kỳ nghỉ không chỉ kéo dài về thời gian. Nó còn thay đổi về cấu trúc. Với ít xáo trộn và ít áp lực bên ngoài, chu kỳ giấc ngủ trở nên đều đặn hơn và chúng ta thường trải nghiệm nhiều giấc ngủ sóng chậm – giai đoạn sâu nhất, có liên quan đến việc chữa lành thể chất và hỗ trợ miễn dịch.

Cơ thể sử dụng cửa sổ này không chỉ để sửa chữa mô mà còn để điều chỉnh trao đổi chất, giảm viêm nhiễm và phục hồi dự trữ năng lượng. Chu kỳ thức – ngủ của chúng ta được điều chỉnh bởi nhịp sinh học, được kiểm soát bởi đồng hồ chính của não – nhân suprachiasmatic trong vùng dưới đồi. Những nhịp điệu này phản ứng với ánh sáng, nhiệt độ và thói quen. Và khi chúng ta quá mệt mỏi hoặc quá kích thích, chúng có thể trôi ra khỏi đồng bộ với môi trường.

Việc ngủ nướng cho phép hệ thống sinh học của bạn tái hiệu chỉnh, sắp xếp lại thời gian nội bộ với ánh sáng ban ngày thực tế. Việc rèn luyện lại này dẫn đến chu kỳ giấc ngủ mạch lạc hơn và sự tỉnh táo ban ngày tốt hơn.

Giấc ngủ nướng trong kỳ nghỉ cũng có liên quan đến việc giảm hormone căng thẳng. Cortisol, được tiết ra bởi tuyến thượng thận, tuân theo một mô hình hàng ngày, đạt đỉnh vào buổi sáng sớm để giúp chúng ta bắt đầu. Căng thẳng mãn tính – từ nhu cầu công việc, đi lại hoặc thông báo liên tục – có thể làm tăng mức cortisol và phá vỡ nhịp điệu này. Khi bạn nghỉ ngơi, sản xuất cortisol trở lại bình thường. Thức dậy mà không có một sự kích thích adrenaline cho phép kiến trúc giấc ngủ (mô hình các giai đoạn giấc ngủ) ổn định, dẫn đến ít gián đoạn và đêm nghỉ ngơi hơn.

Một trong những đặc điểm nổi bật của giấc ngủ trong kỳ nghỉ là sự gia tăng các giấc mơ sinh động – đôi khi đáng lo ngại. Điều này là do một hiện tượng gọi là phục hồi REM. Khi chúng ta thiếu ngủ, não bộ ức chế giấc ngủ REM (rapid eye movement) để ưu tiên các giai đoạn sâu, phục hồi. Một khi áp lực giảm – ví dụ như trong một tuần lễ lười biếng dưới ánh nắng mặt trời – não bộ bù đắp cho REM đã mất, dẫn đến các tậpisodes mơ dài và mạnh hơn. Xa từ việc không quan trọng, giấc ngủ REM rất quan trọng đối với việc củng cố trí nhớ, điều chỉnh tâm trạng và linh活性 nhận thức.

Giấc ngủ cũng ảnh hưởng đến cấu trúc cơ thể. Khi bạn nằm xuống, cột sống của bạn được nghỉ ngơi từ áp lực liên tục của trọng lực. Trong ngày, khi bạn đứng và di chuyển, các đĩa đệm giữa các đốt sống – các miếng đệm mềm, giống như đệm giữa các đốt sống – từ từ mất chất lỏng và trở nên hơi phẳng hơn. Việc ngủ nướng cho phép các đĩa này có nhiều thời gian hơn để tái tạo và trở lại hình dạng ban đầu. Đó là lý do bạn cao hơn một chút vào buổi sáng – và thậm chí cao hơn sau một giấc ngủ dài.

Đồng thời, các vết vi裂 trong cơ, các dây chằng bị căng và các khớp bị quá tải đều có lợi từ các giai đoạn sửa chữa tế bào kéo dài, đặc biệt là trong các giai đoạn giấc ngủ sâu.

Liệu chúng ta có nên ngủ nướng vào mỗi cuối tuần? Không nhất thiết. Mặc dù thỉnh thoảng ngủ nướng có thể giúp phục hồi từ sự thiếu ngủ cấp tính, nhưng việc ngủ quá nhiều – đặc biệt là vượt quá chín giờ mỗi đêm – có thể là một dấu hiệu cảnh báo. Nó liên quan đến một số nghiên cứu về tỷ lệ trầm cảm cao hơn, bệnh tim mạch và tử vong sớm. Mặc dù giấc ngủ dài có thể là một triệu chứng, không phải là nguyên nhân.

Mỗi người đều có nhịp điệu sinh học của riêng mình và điều quan trọng là phải lắng nghe cơ thể. Thỉnh thoảng ngủ nướng có thể giúp ích cho việc phục hồi và tái tạo năng lượng. Hãy để cơ thể bạn làm những gì nó cần làm khi được cho phép.

Mùa thi là giai đoạn thử thách lớn cho các sĩ tử và gia đình. Áp lực học tập và lo lắng về kết quả khiến nhiều phụ huynh tìm đến các loại thuốc bổ não với hy vọng cải thiện trí nhớ và sự tập trung cho con.

Trên thị trường hiện có nhiều loại thuốc và thực phẩm chức năng được quảng cáo là cải thiện trí nhớ và giảm căng thẳng. Thành phần của chúng thường bao gồm vitamin nhóm B, omega-3, và các chiết xuất thảo dược. Tuy nhiên, hiệu quả của chúng đối với người khỏe mạnh vẫn còn là một câu hỏi lớn.

Những rủi ro tiềm ẩn khi tự ý dùng thuốc bổ não

Chưa có bằng chứng khoa học vững chắc nào khẳng định hiệu quả vượt trội của các loại thuốc bổ não đối với người khỏe mạnh. Đa phần các nghiên cứu cho thấy tác dụng của chúng thường rất hạn chế.

Việc tự ý sử dụng thuốc bổ não khi không có chẩn đoán rõ ràng có thể không những không hiệu quả mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Chưa có loại thuốc nào được chứng minh có khả năng giúp tăng cường trí nhớ hay trí thông minh của người bình thường.

Tự ý sử dụng thuốc bổ não, đặc biệt là các loại thuốc không rõ nguồn gốc hoặc thành phần, có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn. Khi dùng các thuốc bổ não, nhất là dùng kéo dài liên tục dễ gây tình trạng phụ thuộc thuốc.

BSCKI. Nguyễn Huy Hoàng – Trung tâm Oxy cao áp Việt Nga cho biết: Sử dụng các thuốc tăng tuần hoàn não thường không có hại nhiều. Tuy nhiên, nó cũng làm gia tăng sức ép dẫn đến sự quá tải của gan, thận về lâu dài.

Giải pháp an toàn để tăng cường trí nhớ cho sĩ tử

Thay vì tìm đến thuốc bổ não, phụ huynh và sĩ tử nên tập trung vào những giải pháp đã được khoa học chứng minh là có hiệu quả. Não bộ cần nhiều năng lượng để hoạt động khi trẻ học tập, vì vậy có thể bổ sung thêm các bữa ăn nhỏ trong ngày.

Đảm bảo cung cấp đủ các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho não bộ hoạt động tốt, bao gồm protein, carbohydrate phức tạp, chất béo lành mạnh, vitamin nhóm B, vitamin C, E và các khoáng chất. Ưu tiên các thực phẩm tươi ngon, đa dạng như cá, trứng, thịt nạc, rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.

Giấc ngủ đóng vai trò then chốt trong việc củng cố trí nhớ và phục hồi năng lượng. Sĩ tử nên ngủ đủ 7-8 giờ mỗi đêm và duy trì lịch trình ngủ đều đặn. Trong thời gian ôn thi, các em vẫn nên duy trì vận động thể chất thường xuyên.

Tập thể dục nhẹ nhàng giúp tăng cường lưu thông máu lên não, giảm căng thẳng và cải thiện tinh thần. Cần có kế hoạch học tập dài hạn, phân bổ thời gian học tập, vận động và thư giãn hợp lý.

Lời khuyên từ chuyên gia

BSCKI Nguyễn Huy Hoàng khuyến cáo, các bậc cha mẹ không được tự ý cho con sử dụng thuốc tăng tuần hoàn não hoặc tăng kích thích thần kinh trong các dịp thi cử.

Việc dùng thuốc bổ não cần hết sức cân nhắc và phải do bác sĩ, chuyên gia y tế tư vấn. Chính những thay đổi tích cực trong chế độ ăn uống, sinh hoạt và phương pháp học tập mới là những “liều thuốc bổ” an toàn và hiệu quả nhất cho các sĩ tử.