Tập đoàn dầu khí hàng đầu của Nga, Rosneft, vừa lên tiếng phản đối quyết định áp lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu (EU) đối với nhà máy lọc dầu Nayara Energy của Ấn Độ, nơi Rosneft nắm giữ 49,13% cổ phần.

Gói trừng phạt thứ 18 của EU nhằm vào Nga và hoạt động thương mại dầu mỏ của nước này đã được thông qua vào cuối tuần trước. Rosneft cho rằng, lệnh trừng phạt này là vô lý và phi pháp, đồng thời nhấn mạnh rằng Nayara Energy đã hoàn thành nghĩa vụ thuế tại Ấn Độ.

Rosneft cũng lưu ý rằng, các cổ đông của Nayara Energy chưa bao giờ nhận cổ tức và toàn bộ lợi nhuận tích lũy đều được sử dụng cho việc phát triển nhà máy lọc dầu, ngành hóa dầu và mạng lưới bán lẻ của công ty tại Ấn Độ. Hiện nay, Nayara Energy vận hành một nhà máy lọc dầu với công suất 400.000 thùng/ngày và sở hữu gần 7.000 trạm xăng trên khắp Ấn Độ. Công ty cũng đang phát triển tổ hợp hóa dầu tích hợp bên cạnh nhà máy lọc dầu này.

Về cơ cấu sở hữu, Nayara Energy hiện được chia giữa Rosneft và liên danh đầu tư SPV Kesani Enterprises, trong khi số cổ phần còn lại thuộc về các nhà đầu tư nhỏ lẻ. Trước đó, Rosneft đã bày tỏ mong muốn rút khỏi liên doanh tại Ấn Độ do không thể chuyển lợi nhuận về Nga vì vướng lệnh trừng phạt.

Phản ứng với lệnh trừng phạt của EU, Rosneft bày tỏ mong muốn Nayara sẽ thực hiện các biện pháp bảo vệ lợi ích hợp pháp của các cổ đông và người tiêu dùng, điều sẽ được chính phủ Nga và Ấn Độ ủng hộ. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ Randhir Jaiswal cũng lên tiếng rằng, Ấn Độ không ủng hộ bất kỳ biện pháp trừng phạt đơn phương nào.

Trong bối cảnh hiện nay, các lệnh trừng phạt của EU đối với Nga đã gây ra nhiều ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế của cả hai nước. Việc Rosneft phản đối lệnh trừng phạt đối với Nayara Energy cho thấy sự quan tâm của tập đoàn này đến việc bảo vệ lợi ích kinh doanh tại Ấn Độ.

Ấn Độ và Nga là hai quốc gia có mối quan hệ kinh tế và chính trị chặt chẽ. Các chuyên gia dự đoán rằng, lệnh trừng phạt này có thể tác động đến quan hệ kinh tế giữa Ấn Độ và EU, cũng như giữa Ấn Độ và Nga.

Để đối phó với lệnh trừng phạt, các công ty Ấn Độ có thể phải tìm kiếm các giải pháp thay thế để duy trì hoạt động kinh doanh của họ. Tuy nhiên, việc tìm kiếm các giải pháp này có thể đòi hỏi sự hỗ trợ từ chính phủ Ấn Độ và các bên liên quan.

Chính phủ Vương quốc Anh đã công bố vào ngày 21/7 rằng họ sẽ áp dụng các lệnh trừng phạt đối với 135 tàu vận chuyển dầu mỏ của Nga. Đây là một phần trong nỗ lực nhằm siết chặt đội tàu mà London cho rằng Moskva sử dụng để lách các lệnh trừng phạt liên quan đến dầu thô. Động thái này nằm trong chiến dịch của phương Tây nhằm giảm nguồn thu của Nga thông qua việc hạn chế hoạt động của đội tàu bóng tối.

Thông tin từ Bộ Ngoại giao Anh cho biết các lệnh trừng phạt mới nhắm vào đội tàu vận chuyển trái phép lượng hàng hóa trị giá 24 tỷ USD từ đầu năm 2024. Chính phủ Anh cũng áp dụng trừng phạt với một công ty cung cấp dịch vụ hàng hải và một công ty kinh doanh dầu mỏ có liên quan đến hoạt động vận chuyển dầu mỏ của Nga bằng đội tàu bóng tối. Trong số các tàu bị trừng phạt có tàu dầu Eventin, bị nghi ngờ thuộc đội tàu bóng tối của Nga. Lệnh trừng phạt cũng nhắm vào các công ty như Intershipping Services và Litasco Middle East DMCC vì vai trò của họ trong việc hỗ trợ đội tàu này.

Đây không phải là lần đầu tiên phương Tây áp dụng biện pháp trừng phạt đối với Nga. Kể từ khi xung đột quân sự ở Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, hàng trăm tàu đã bị Liên minh châu Âu (EU) và Anh trừng phạt. Lệnh trừng phạt mới được đưa ra sau khi Anh và EU hạ trần giá dầu của Nga từ 60 xuống 47,6 USD mỗi thùng. Điều này đồng nghĩa với việc các hãng vận tải biển và hãng bảo hiểm tại các nước trên sẽ bị cấm cung cấp dịch vụ cho dầu Nga xuất khẩu nếu giá bán vượt trần.

Ngoại trưởng Anh David Lammy cho biết các lệnh trừng phạt mới sẽ làm suy yếu khả năng của đội tàu bóng tối và rút cạn nguồn thu chủ chốt từ dầu mỏ của Nga. Ông cũng nhấn mạnh rằng Anh sẽ không đứng yên khi Tổng thống Vladimir Putin vẫn từ chối và trì hoãn các cuộc đàm phán hòa bình.

Các chuyên gia như PGS. Hà Thu (theo Reuters, AFP) đã có những đánh giá về động thái này của chính phủ Anh. Với việc tăng cường các biện pháp trừng phạt, phương Tây hy vọng sẽ gây thêm áp lực lên kinh tế Nga và buộc Moskva phải xem xét lại chiến lược của mình trong cuộc xung đột ở Ukraine.

Ngày 22 tháng 7, Bộ Ngoại giao Nga thông báo rằng nước này đã mở rộng đáng kể danh sách các quan chức Liên minh châu Âu (EU) bị cấm nhập cảnh vào Nga. Quyết định này được đưa ra nhằm đáp trả các gói trừng phạt mới mà EU đã áp lên Nga vào tháng 5 và tháng 7 vừa qua.

Theo đó, danh sách trừng phạt sẽ bao gồm nhân viên các cơ quan thực thi pháp luật, tổ chức nhà nước và thương mại, công dân các nước thành viên EU và một số quốc gia phương Tây khác chịu trách nhiệm cung cấp hỗ trợ quân sự cho Kiev. Bên cạnh đó, lệnh cấm cũng nhắm đến các đại diện tham gia thành lập tòa án đặc biệt được Ukraine và Hội đồng châu Âu thành lập hồi tháng trước, cùng các quan chức vận động việc tịch thu tài sản Nga hoặc sử dụng số tiền đó để hỗ trợ Kiev.

Bộ Ngoại giao Nga khẳng định rằng các hành động thù địch chống Nga không thể ảnh hưởng đến chính sách của Matxcơva và cảnh báo rằng các lệnh trừng phạt tiếp theo của EU cũng sẽ nhận được các phản ứng đáp trả kịp thời và phù hợp.

Trước đó, vào ngày 18 tháng 7, Liên minh châu Âu (EU) chính thức thông qua gói trừng phạt kinh tế thứ 18 nhằm vào Nga. Nội dung quan trọng nhất trong gói trừng phạt là việc hạ giá trần áp lên dầu mỏ Nga xuất khẩu sang các nước thứ ba xuống 15% thấp hơn giá thị trường. Ngoài việc giảm giá trần, EU còn đưa hơn 100 tàu khác vào danh sách đen ‘hạm đội bóng đêm’, phạt một nhà máy lọc dầu thuộc sở hữu Nga ở Ấn Độ và hai ngân hàng Trung Quốc, đặt lệnh cấm giao dịch đối với các ngân hàng Nga và hạn chế xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng với nước này.

Thông tin về việc máy móc mang nhãn hiệu VPIC của Việt Nam và Tsugami của Trung Quốc được sử dụng trong nhà máy sản xuất UAV Shahed-136 của Nga đã gây ra sự chú ý lớn trong cộng đồng quốc tế. Nhà báo điều tra người Đức, Julian Röpcke, đã tiết lộ những hình ảnh về thiết bị Tsugami B0325 xuất xứ Trung Quốc và thiết bị công nghiệp có nhãn VPIC, Vĩnh Phúc, Việt Nam, được phát hiện tại nhà máy sản xuất UAV Shahed/Geran tại Nga hoặc lãnh thổ do Nga kiểm soát.

UAV Shahed-136 là loại UAV cảm tử có nguồn gốc công nghệ từ Iran, được Nga sử dụng rộng rãi trong các cuộc tấn công vào Ukraine từ năm 2022 đến nay. Tuy nhiên, phía Việt Nam và công ty VPIC hiện hoàn toàn im lặng, không có phản hồi chính thức nào tính đến thời điểm hiện tại.

Vấn đề ở đây là Nga hiện bị Liên Minh Châu Âu (EU), Hoa Kỳ, Anh và nhiều quốc gia khác áp đặt hàng loạt biện pháp cấm vận, đặc biệt trong lĩnh vực quân sự, công nghệ cao và xuất khẩu linh kiện có khả năng sử dụng kép. Do đó, bất kỳ công ty nào tham gia hỗ trợ sản xuất vũ khí cho Nga – dù gián tiếp qua cung ứng thiết bị – đều có thể vi phạm các lệnh cấm vận nếu giao dịch diễn ra sau năm 2022 hoặc không được khai báo đúng mục đích sử dụng.

Nếu thông tin của Röpcke là xác thực và thiết bị từ Việt Nam được sử dụng cho sản xuất UAV quân sự Nga, thì công ty VPIC có thể bị cáo buộc vi phạm các quy định về kiểm soát xuất khẩu, đặc biệt nếu họ không có biện pháp kiểm tra người dùng cuối. Chắc chắn chính quyền CSVN sẽ bị yêu cầu giải trình về việc kiểm soát xuất khẩu công nghệ, dẫn đến áp lực phải điều tra nội bộ hoặc hợp tác với các cơ quan quốc tế, nếu các cuộc điều tra của các nước tham gia cấm vận tìm hiểu và xác định.

Việc Việt Nam hiện không nằm trong danh sách bị trừng phạt không có nghĩa là Hà Nội sẽ không bị ảnh hưởng. Nếu bị phát hiện không kiểm soát được chuỗi cung ứng công nghiệp, ít nhất Hà Nội sẽ bị liệt kê vào danh sách theo dõi liên quan đến hỗ trợ quân sự cho Nga. Công ty VPIC có thể bị đưa vào danh sách trừng phạt của Mỹ hoặc EU, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động xuất khẩu toàn cầu.

Có khả năng công ty này và liên quan đến cả Việt Nam sẽ bị hạn chế tiếp cận công nghệ phương Tây hoặc chịu giám sát đặc biệt. Dù chỉ là một chi tiết nhỏ trong mạng lưới công nghiệp quốc tế, nhưng một thiết bị máy móc có mặt trong dây chuyền sản xuất vũ khí tấn công cũng có thể trở thành lý do dẫn đến trừng phạt kinh tế hoặc cắt đứt hợp tác thương mại.

Trước đó, Việt Nam gần đây đã bỏ phiếu thuận tại Liên Hợp Quốc lên án Nga xâm lược Ukraine, cho thấy có vẻ như lập trường Hà Nội rõ ràng ủng hộ luật pháp quốc tế và nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, nếu thông tin do nhà báo Julian Röpcke công bố là chính xác, thì Việt Nam đang thể hiện một mâu thuẫn nghiêm trọng giữa lập trường ngoại giao và hành vi thực tiễn.

Đây là biểu hiện điển hình của tính hai mặt trong chính sách đối ngoại: một mặt giữ vai trò là quốc gia có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, mặt khác lại có dấu hiệu dung túng cho các hoạt động gián tiếp hỗ trợ một bên bị lên án là xâm lược. Nếu bị đưa vào điều tra trong thời gian tới, Việt Nam có thể bị đánh mất tính chính danh và uy tín quốc tế, đặc biệt trong vai trò tại ASEAN và các diễn đàn đa phương như APEC, Liên Hợp Quốc, hay trong các đàm phán thương mại tự do.

Sự mất niềm tin từ cộng đồng quốc tế sẽ kéo theo hậu quả sâu rộng: các đối tác phương Tây có thể giảm cấp độ hợp tác, gia tăng kiểm soát thương mại công nghệ, hoặc thậm chí áp đặt chế tài. Quan trọng hơn, Việt Nam sẽ bị nghi ngờ về tính nhất quán trong chính sách đối ngoại, làm xói mòn hình ảnh quốc gia trung lập, tôn trọng luật pháp quốc tế mà Hà Nội luôn cố gắng xây dựng.

Ngày 21/7, Chính phủ Vương quốc Anh đã công bố một loạt biện pháp trừng phạt mới nhắm vào mạng lưới vận chuyển dầu mỏ của Nga. Mục tiêu chính của những biện pháp này là siết chặt nguồn thu hàng tỷ USD mà Nga sử dụng để tài trợ cho cuộc chiến tại Ukraine. Phao cáo của Chính phủ Anh cho biết, các biện pháp trừng phạt toàn diện này nhắm vào hệ thống vận chuyển dầu mỏ, vốn được cho là công cụ giúp Nga lách các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Bộ trưởng Ngoại giao Anh, David Lammy, cho biết kể từ đầu năm 2024, 137 cá nhân và tổ chức mới đã bị đưa vào danh sách trừng phạt. Những đối tượng này bao gồm các tàu chở dầu, công ty vận tải và tập đoàn năng lượng liên quan đến cái gọi là “hạm đội bóng tối” của Nga. Theo số liệu thống kê của Chính phủ Anh, 135 tàu trong danh sách trừng phạt đã vận chuyển lượng dầu trị giá khoảng 24 tỷ USD.

Trong số các công ty bị nhắm đến có Intershipping LLC, một công ty vận tải bị cáo buộc giúp Nga ngụy trang tàu chở dầu dưới cờ Gabon. Một công ty khác cũng bị trừng phạt là Litasco Middle East DMCC, công ty con của tập đoàn dầu khí Lukoil. Các biện pháp trừng phạt này được đưa ra trong bối cảnh Anh và Liên minh châu Âu (EU) đang tăng cường thực thi mức trần giá dầu. Đây là một công cụ then chốt nhằm hạn chế nguồn thu của Nga nhưng vẫn đảm bảo nguồn cung toàn cầu.

Ngoại trưởng Lammy khẳng định, Vương quốc Anh sẽ sử dụng toàn bộ sức mạnh của hệ thống trừng phạt để tăng áp lực lên Nga. Ông cũng tái khẳng định cam kết của Anh trong việc sát cánh cùng Ukraine. Tính đến nay, Anh đã áp lệnh trừng phạt hơn 2.000 cá nhân và tổ chức Nga. Trong khi đó, con số này của EU là hơn 2.500. Việc tăng cường áp dụng các lệnh trừng phạt thể hiện sự quyết tâm của các nước phương Tây trong việc cô lập và gây áp lực kinh tế lên Nga.

Cuộc chiến tại Ukraine đã bước sang giai đoạn kéo dài và không có dấu hiệu hạ nhiệt. Các biện pháp trừng phạt kinh tế và tài chính mà phương Tây áp lên Nga thể hiện nỗ lực của họ trong việc giới hạn khả năng tài chính của Moscow. Tuy nhiên, tác động thực sự của những biện pháp này vẫn còn cần thời gian để đánh giá.